Ik herinner mij het als de dag van gisteren: het examen letterkunde een drietal jaar geleden. Waarop het hoofd van Bredero rijkelijk stond te pronken op één van de pagina’s. Een zuur gezicht, zo’n blik die je liever vermijd. Toch ook één van de belangrijkste auteurs uit onze geschiedenis.
Het boek bevat twee voorname hoofdpersonen: Jerolimo en Robbeknol. Beide zijn volle karakters, maar enkel Robbeknol zal een evolutie doormaken. Jerolimo is eerder statisch. Andere personages zijn eerder typetjes, bijfiguren met één uitgesproken element. Bijvoorbeeld vervelende jongetjes in de Amsterdamse straten of ambachtslieden die niet tevreden zijn met hun loon. Jerolimo komt oorspronkelijk uit Antwerpen, maar moest de stad ontvluchten. Hoofdzakelijk om willen van de schuldeisers, aangezien de man veel schulden had. Historisch gezien kan dit ook te maken hebben met zijn geloofsovertuiging of het feit dat de man geen werk vond. Naar mijn gevoel was er weinig onderbouwing in het ‘waarom’. De schulden bleek het enige motief te zijn van zijn vlucht, maar sommige passages deden vermoeden dat er meer aan de hand was. Hij komt overigens terecht in Amsterdam waar hij Robbeknol ontmoet. Een naam waar je in eerste instantie best aan moet wennen. De jongen is overigens arm en een bedelaar. Robbeknol is eerder een naïef personage, misschien zelfs een beetje nonchalant. Terwijl Jerolimo in Amsterdam laat uitschijnen dat hij een welgestelde man is, werpt Robbeknol zich aan zijn voeten. Hij wordt de knecht van Jerolimo, al wordt hij er niet voor betaald en moet hij doorgaan met bedelen voor levensmiddel. De jongen, zodus Robbeknol, is ook blind voor de leugens van zijn baas. Hij heeft niet door dat Jerolimo eigenlijk een bedrieger is. Hier vindt zijn evolutie plaats. Uiteindelijk gaat de arme straatjongen zijn ogen openen. Het verhaal gaat eigenlijk over Jerolimo die in Amsterdam mensen oplicht. Hij besteedt geld dat hij niet heeft, betrekt Robbeknol overal bij en wanneer het te heet onder zijn voeten wordt; vertrekt Jerolimo opnieuw. Net zoals in Antwerpen, verzamelt zich ook in Amsterdam een groep schuldeisers.
In principe is dit geen roman, maar een toneelstuk en dat is eraan te merken. Op sommige momenten voelde het verhaal niet zo vlot aan. Vooral de overgangen tussen twee scènes waren vaak houterig en leeg. Ik probeerde mij dit ook te visualiseren in een toneelstuk. Zelf vond ik dat zeer moeilijk waardoor ik nog steeds dat stijve gevoel had bij dit verhaal. Op vlak van setting en sfeer had ik ook meer verwacht. Het verhaal speelt zich af in de Gouden Eeuw en hoewel Bredero dit probeert te weerspiegelen aan de hand van de leugens van Jerolimo, heb ik toch niet de indruk dat ik mij werkelijk in die periode bevindt. Ik mis ook wat meer inbreng van de Tachtigjarige oorlog, toch een belangrijke gebeurtenis tijdens die tijd. Het verhaal zou zich ook afspelen aan het begin van die oorlog, maar daar wordt zo weinig mee gedaan. Langs de andere kant lijkt het mij een ideaal stuk voor de musicaltechnieken die Studio 100 de laatste jaren toepast. Naar mijn gevoel was het moeizaam om dit stuk te visualiseren, doordat het breder gezien moet worden. Een groter podium met veel personages die betrokken worden en waarbij je steeds overzicht moet bewaren.
Naar Bredero’s normen is dit ook een zeer rommelig stuk. In eerdere werken die ik van hem las, ervoer ik voornamelijk structuur en orde. Het kan zo zijn dat Bredero dit bewust heeft gedaan omdat het bij dit toneelstuk past; maar toch…
Wel lijkt mij dit goed didactisch materiaal, overigens in een moderner jasje aangezien de meeste middelbare scholieren geen Nieuwnederlands begrijpen. Het bevat zeer actuele thema’s. Jerolimo was een migrant uit Antwerpen die voor zichzelf een nieuw leven probeerde op te bouwen. Daarnaast worden ook zaken zoals liegen, bedriegen, manipuleren en dergelijke; aangekaart. Zaken waar ook jongeren mee te maken krijgen. Ook een naïeve houding en goedgelovigheid zijn zaken die aan bod komen. Met omwegen kan het zelfs gekoppeld worden aan mediawijsheid, bijvoorbeeld sociale media. Waarop we duidelijk linken kunnen leggen.
Vind ik dit het beste werk van Bredero? Nee, zeker niet. Naar mijn gevoel weerspiegelt dit verhaal perfect de toestand van Bredero in die tijd: op.
ORIGINELE VERSIE
Titel: Spaanschen Brabander
Auteur: Bredero, Gerbrand Adriaenszoon
Uitgever, jaartal: TAmsterdam, 1617
HERWERKTE UITGAVE
Titel: Spaanschen Brabander
Auteur: Bredero, Gerbrand Adriaenszoon met extra toelichtingen door C.F.P. Stutterheim.
Uitgever, jaartal: Noordhoff Uitgevers B.V. ,1874
Taal: toelichtingen in het modern Nederlands, Bredero in het Nieuwnederlands.
Thema’s: bedriegen, liegen, boven de stand leven, migratie.
Comentarios